‘राजुरा’ हिंदु स्मशानभूमी नसलेली राज्यातील एकमेव नगर पालिका

चांदा ब्लास्ट तालुका प्रतिनिधी

आशिष रैच राजुरा

राजुरा नगर पालिकेची निवडणूक आगामी 2 डिसेंबर रोजी होऊ घातली असुन 1954 पासुन शहराला नगर पालिकेचा दर्जा मिळाला आहे. शहराने आतापर्यंत  22 निर्वाचित अध्यक्ष तसेच 10 वेळा प्रशासकाच्या स्वरूपात शहराच्या विकासाच्या चाव्या विविध नेत्यांच्या हाती सोपविल्या व आता 23 व्या व तांत्रिक दृष्ट्या 33 व्या नगराध्यक्षांनी निवड करण्यास शहर सज्ज झाले आहे. मागील जवळपास 72 वर्षांच्या राजकीय इतिहासात राजुरा नगर पालिकेत 7 वर्ष 7 महिने व 17 दिवस प्रशासकीय कार्यभार होता तर उर्वरित 64 वर्षांपेक्षा जास्त काळ लोकनिर्वाचित सदस्य तथा नगराध्यक्षांनी प्रशासनाची धुरा हाकली.

राजुरा शहराला थेट निजामशाहीचा वारसा लाभलेला आहे. राजुरा निजामशाहीत होते. भारताचे तत्कालीन गृहमंत्री सरदार पटेल ह्यांनी पोलिस ॲक्शन केल्यानंतर 17 सप्टेंबर 1948 रोजी मराठवाड्यासह राजुरा स्वतंत्र भारतात सामील झाले. राजुरा गावचा काळानरुप विकास झाला, गावचे रुपांतर शहरात झाले, लोकसंख्या वाढली, शहराचा विस्तार झाला, सोईसुविधा वाढल्या मात्र हे सर्व होत असताना शहराच्या धुरिणांना एक गोष्टीचा मात्र अजूनही विसर पडला आहे ज्यामुळे राजुरा शहराचे वेगळेच वैशिष्ट्य तयार झाले असुन राजुरा हे राज्यातील असे एकमेव नगरपालिका क्षेत्र तसेच तहसील मुख्यालय आहे ज्या ठिकाणी हिंदु समाजाची स्मशानभूमी अस्तित्वात नाही.

17 सप्टेंबर 1948 पासुन राजुरा निजामाच्या जोखडातून मुक्त झाला. सुरुवातीला आदिलाबाद त्यानंतर नांदेड व आता चंद्रपूर जिल्ह्यात सामील झालेला राजुरा एकेकाळी सर्वात मोठा तालुका म्हणुन नावारूपाला आला होता. ह्या ठिकाणी हिंदूंची लोकसंख्या सर्वाधिक असूनही राजुरा शहराला हिंदू जनतेसाठी शेवटचा विधी करण्याकरिता स्मशानघाट सुद्धा मिळू नये हे ह्या शहराचे दुर्दैव असुन स्वतःला विकास पुरुष म्हणवून घेण्यात मोठेपणा मिरवणारे तसेच शहराचा कायापालट आपणच केला अशी मखलाशी मारणाऱ्या नेत्यांना शहरात नगर पालिकेच्या हद्दीत आपल्या मालकीचे स्मशानघाट नाही ह्याची जाणीव नाही की सहिष्णु समाज असल्याने ह्या गंभीर बाबीकडे जाणूनबुजून इतके वर्ष दुर्लक्ष करण्यात येत आहे असा प्रश्न निर्माण झाला आहे.

शहरात अल्पसंख्यांक समाजासाठी तब्बल 3 स्मशानभूमी आहेत. त्यापैकी दोन शहराच्या मध्यवर्ती ठिकाणी तर एक सोनिया नगर नामक वस्तीच्या मागच्या भागात आहे मात्र हिंदु, बौद्ध, शीख, जैन अशा दहन संस्कार करणाऱ्या सर्व धर्मियांसाठी कुठलीही स्मशानभूमी अस्तित्वात नसुन राजुरा शहरात आयुष्य घालवणाऱ्या नागरिकांना मृत्यूनंतर अंतिम संस्कार करवून घेण्यासाठी रामपूर गावाच्या हद्दीतील स्मशानभूमीचा आधार घ्यावा लागतो हे राजुऱ्याच्या नागरिकांचे दुर्दैव असुन पुर्वी राजुरा शहराच्या बाहेरील भागात जसे की दसवारु नाला, वर्धा नदी, सोमनाथपूर ह्या भागात दाहसंस्कार होत असे मात्र ह्या भागात अतिक्रमण झाल्याने स्मशानभूमी विलुप्त झाल्या ज्याकडे राजुरा नगर पालिकेने दुर्लक्ष केले. आतातरी नविन नगराध्यक्ष व नविन नगरसेवक शहराला स्वतःच्या हक्काची स्वतःच्या हद्दीत सुसज्ज अशी स्मशानभूमी मिळवून देईल का की प्रसिद्ध कवी सुरेश भटांच्या खालील ओळी नागरिक म्हणत राहतील हे येणारा काळच ठरवेल

इतकेच मला जाताना,   सरणावर कळले होते

मरणाने केली सुटका,   जगण्याने छळले होते.